Jakie są stadia endometriozy?

Endometrioza to choroba przewlekła i postępująca, co oznacza, że z czasem objawy mogą przybierać na sile i powodować powikłania, zwłaszcza w przypadku braku leczenia. W celu postawienia odpowiedniej diagnozy i zaplanowania leczenia lekarze często wykorzystują systemy klasyfikacji stopnia zaawansowania endometriozy. Charakterystykę dwóch najskuteczniejszych i najczęściej używanych systemów znajdziesz w tym artykule. Pamiętaj jednak, aby nie interpretować ich samodzielnie bez względu na to, czy dopiero podejrzewasz u siebie chorobę, czy już otrzymałaś diagnozę. Informacje, które za chwilę przeczytasz, traktuj wyłącznie jako wskazówkę, podpowiedź lub punkt wyjścia do rozmowy ze swoim lekarzem. 

Stadia endometriozy – klasyfikacja ASRM

Endometrioza to choroba, o której wciąż wiemy stosunkowo niewiele. W ostatnim czasie bardzo wzrósł poziom świadomości na jej temat zarówno wśród pacjentek, jak i lekarzy. Niestety mimo to proces diagnostyczny i terapeutyczny jest trudny, wymagający i czasochłonny. Na przestrzeni lat eksperci starali się stworzyć jednolity i uniwersalny system klasyfikacji stopnia zaawansowania endometriozy, który umożliwiałby lepsze zaplanowanie leczenia u pacjentek. Niestety mimo wielu prób, każdy dotychczasowo stworzony system był obarczony pewnym ryzykiem błędów, dlatego brakuje jednego, obowiązującego na całym świecie podziału endometriozy na stadia zaawansowania. Jednak najbardziej znana i najczęściej wykorzystywana jest klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (ASRM, z ang. American Society for Reproductive Medicine). Zgodniez wytycznymi wyróżnia się cztery stopnie endometriozy w oparciu o wielkość, jak i umiejscowienie zmian. Oceny tej dokonuje się w trakcie zabiegu laparoskopowego.

• Endometrioza pierwszego stopnia (minimalna) – charakteryzuje się obecnością drobnych ognisk w obrębie macicy, jajników, jajowodów i otrzewnej.
• Endometrioza drugiego stopnia (łagodna) – ogniska endometriozy są bardziej rozległe, możliwe są też torbiele endometrialne (czekoladowe) na jajnikach. Dodatkowo mogą wystąpić zmiany w zagłębieniu odbytniczo-macicznym.
• Endometrioza trzeciego stopnia (umiarkowana) – ten stopień charakteryzuje się obecnością rozległych zrostów, a także objęciem procesem chorobowym więzadła krzyżowo-macicznego. 
• Endometrioza czwartego stopnia (ciężka) – zrosty są tak liczne, że powodują deformacje narządów, obniżoną ruchomość i tyłozgięcie macicy, a powierzchowne ogniska endometrialne występują też w innych strukturach np. pęcherzu moczowym, pochwie, jelitach, czy szyjce macicy. 

Zaletą systemu klasyfikacji ASRM jest to, że jest wykorzystywana na całym świecie, łatwa w użyciu i umożliwia lekarzom wyjaśnienie w prosty i przystępny sposób stopnia endometriozy swoim pacjentkom. Niestety ma też swoje wady. Badania naukowe i obserwacje kliniczne pokazują, że nasilenie bólu i problemy z płodnością nie korelują ze stadium endometriozy według ASRM. Oznacza to, że pacjentki z endometriozą czwartego stopnia wcale nie muszą zgłaszać silniejszych objawów bólowych niż pacjentki z chorobą pierwszego stopnia. Największym zastrzeżeniem jest jednak to, że klasyfikacja ASRM nie bierze pod uwagę obecności głęboko naciekającej endometriozy w miejscach takich jak więzadła maciczno-krzyżowe, pęcherz moczowy, pochwa i jelita. Dlatego w celu uzupełnienia opracowano klasyfikację ENZIAN.

Stadia endometriozy – klasyfikacja ENZIAN

Klasyfikacja ENZIAN została wprowadzona po raz pierwszy w 2005 roku, a następnie zrewidowana w 2010 i 2011 roku. Pozwala lepiej ocenić stopień zaawansowania endometriozy głęboko naciekającej, czyli takiej która penetruje  tkanki głębiej niż 5 mm. Dzięki niej można dokładniej opisać głębokie zmiany endometrialne oraz ich lokalizację, co ułatwia komunikację lekarza z pacjentką, ale także lekarzy między sobą. 

Klasyfikacja ENZIAN różni się od ASRM, ponieważ nie dzieli endometriozy na konkretne stadia, ale używa liter i symboli graficznych (piktogramów) do zaznaczania miejsc, w których występują zmiany endometrialne. 

Na potrzeby klasyfikacji tylna część macicy została umownie podzielona na część A, składającą się z przegrody odbytniczo-pochwowej i pochwy, część B składającą się z więzadła maciczno-krzyżowego i ścian miednicy oraz część C składającą się z esicy i odbytnicy. Jeśli zmiana jest mniejsza niż 1 cm przypisuje się jej cyfrę 1, jeśli rozmiar mieści się w zakresie 1-3 cm – literkę 2, a przy jeszcze większych zmianach – literkę 3. Dodatkowo prefiks „E” wskazuje na obecność guza endometriozy. Ostatecznie wynik wygląda następująco: liczba następująca po prefiksie wskazuje na rozmiar zmiany, a mała litera po liczbie wskazuje na lokalizację. Naciekanie endometriozy na inne narządy jest definiowane następująco: „FA” definiuje się jako adenomiozę, „FB” jako zajęcie pęcherza moczowego, „FU” jako zajęcie moczowodu, „FO” jako zajęcie innych narządów, a „FI” jako zajęcie jelit. Absolutnie nie musisz się tego uczyć, ani pamiętać! Twój lekarz wszystko Ci wyjaśni. Chciałam tylko zwrócić Twoją uwagę na złożoność klasyfikacji oceniających stadia endometriozy, aby przestrzec Cię przed samodzielnym wyciąganiu wniosków, które mogłyby narazić Cię na niepotrzebny stres. 

Jeśli szukasz dobrego i doświadczonego lekarza, sprawdź naszą listę polecanych specjalistów. 

Stadia endometriozy – jak podejść do tego w praktyce?

Systemy klasyfikacji endometriozy są pomocnym narzędziem w diagnostyce i planowaniu leczenia, ale same w sobie nie są wystarczające do zaplanowania konkretnych działań, oceny ryzyka powikłań, czy szans na ciążę. Oprócz klasyfikacji lekarz bierze pod uwagę też Twoje objawy, wiek, wyniki innych badań laboratoryjnych i obrazowych oraz ogólny stan zdrowia. Dopiero takie całościowe podejście umożliwia zaplanowanie skutecznego i bezpiecznego leczenia. Nie stresuj się nadmiernie, jeśli otrzymałaś diagnozę endometriozy IV stopnia. To wcale nie przesądza o tym, że nic nie można już zrobić. 

Jeśli dopiero podejrzewasz u siebie endometriozę i zastanawiasz się, jak wygląda cały proces diagnostyczny, zajrzyj do naszego artykułu „Jak wykryć endometriozę?”. 

Podsumowanie

W celu ułatwienia komunikacji między lekarzami i pacjentami, a także lepszego planowania leczenia wykorzystuje się aktualnie dwa systemy klasyfikacji zaawansowania endometriozy: klasyfikację ASMR i ENZIAN. Każda z nich ma swoje zalety i wady oraz wymaga specjalistycznej i kompleksowej analizy. Najcięższy stopień endometriozy wcale nie oznacza, że leczenie będzie najtrudniejsze, a szanse na ciążę najniższe. Klasyfikacje to tylko element układanki, dlatego dla swojego własnego spokoju nigdy nie analizuj ich na własną rękę i nie porównuj się do innych. 

Źródła

• Pasalic E. Endometriosis: Classification, pathophysiology, and treatment options, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0344033823005484?via%3Dihub [dostęp: 21.10.2025]
• Lee S. Classification of endometriosis, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7787892/ [dostęp: 21.10.2025]

• Brosens I. Endometriosis: a life cycle approach? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23500453/ [dostęp: 21.10.2025]
• Bazot M. ENDO_STAGE Magnetic Resonance Imaging: Classification to Screen Endometriosis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35566569/ [dostęp: 21.10.2025]